องค์ประกอบสำคัญที่ทำให้เกิด ‘พัฒนาการที่ดี’ ของเด็กปฐมวัย

           การลงทุนพัฒนาเด็กปฐมวัย เป็นการลงทุนที่คุ้มค่าให้ผลตอบแทนที่ดีที่สุดในระยะยาว  เพราะในช่วงปฐมวัยนั้นเป็นวัยแห่งการเริ่มต้นของชีวิตและพัฒนาการในทุกด้าน เป็นช่วงวัยที่พัฒนาการทางด้านต่าง ๆ เป็นไปอย่างรวดเร็วที่สุดและเป็นรากฐานที่สำคัญสำหรับการพัฒนาการในช่วงวัยต่อ ๆ ไป เด็กในวัยนี้จึงเป็นทรัพยากรบุคคลที่มีความสำคัญเป็นอย่างมากของประเทศ

          เด็กปฐมวัยจะมีการพัฒนาทั้งด้านร่างกาย ด้านอารมณ์และจิตใจ ด้านสังคม และด้านสติปัญญา ไปพร้อม ๆ กัน โดยเด็กแต่ละคนจะมีการพัฒนาด้านใดด้านหนึ่งที่แตกต่างกัน ซึ่งสิ่งที่ทำให้เกิดความแตกต่างของการพัฒนาแต่ละด้านนั้น ขึ้นอยู่กับ “องค์ประกอบของพัฒนาการเด็กปฐมวัย”  เป็นสำคัญ

โดยเราสามารถแบ่ง “องค์ประกอบของพัฒนาการเด็กปฐมวัย” ออกเป็น 4 ด้าน ดังนี้

1.พันธุกรรม

          เซลล์แต่ละชนิดภายในร่างกายของคนเราจะประกอบไปด้วย 46 โครโมโซม โดยจะมีการจับคู่กันได้ 23 คู่ ซึ่งแต่ละโครโมโซมนั้น จะประกอบไปด้วยยีนหลายพันยีน องค์ประกอบแต่ละส่วนนี้ ถือเป็นสิ่งที่กำหนดการเจริญเติบโตและพัฒนาการของ เด็กปฐมวัย โดยพันธุกรรมจะอิทธิพลต่อการกำหนดพัฒนาการต่าง ๆ ดังนี้

• ลักษณะทางกายภาพ เป็นสิ่งที่ทำให้เด็กผู้ชายและเด็กผู้หญิงมีความแตกต่างกันในด้านรูปร่าง ลักษณะภายนอก เช่น ขนาดของร่างกาย ส่วนสูง  ความผิดปกติและความบกพร่องของร่างกาย

• ลักษณะทางสติปัญญา เป็นความจริงที่ว่าสติปัญญาของคนเราขึ้นอยู่กับองค์ประกอบของพันธุกรรมเป็นส่วนสำคัญ ทว่าสิ่งแวดล้อมก็สามารถมีส่วนทำให้สติปัญญาดีขึ้นหรือลดลงได้

2.สิ่งแวดล้อม

          สิ่งแวดล้อมสามารถมีอิทธิพลกับพัฒนาการของ เด็กปฐมวัย ได้ตั้งแต่การมีปฏิสนธิจนเด็กได้คลอดออกมาเลย ไม่ว่าจะเป็นอารมณ์ของคุณแม่ขณะตั้งครรภ์ อาหารการกินระหว่างตั้งครรภ์ การได้รับสารเคมี สารพิษต่าง ๆ อายุของคุณแม่ในขณะที่ตั้งครรภ์  หรือในขณะที่คลอด อาจจะเจอกับสภาวะการขาดออกซิเจน การที่สมองได้รับความกระทบกระเทือนขณะคลอด สิ่งเหล่านี้ล้วนส่งผลต่อพัฒนาการของเด็กในอนาคตได้

          เมื่อเด็กค่อย ๆ เติบโตขึ้นมาสิ่งแวดล้อมในครอบครัวก็มีผลต่อพัฒนาการของเด็กด้วยเช่นกัน เช่น การอบรมเลี้ยงดูแบบอย่างของพ่อแม่ ทัศนคติ ค่านิยม ระดับการศึกษา ฐานะทางเศรษฐกิจของครอบครัว ลำดับการเกิดในครอบครัว เป็นต้น

          เมื่อเด็กเข้าสู่สถานศึกษาก็จะเจอกับสิ่งแวดล้อมในสถานศึกษาซึ่งจะมีอิทธิพลในการปรับแต่งบุคลิกของเด็กรวมไปถึงการส่งเสริมพัฒนาการแต่ละด้าน  โดยจะขึ้นอยู่กับ ทัศนคติ ค่านิยม ความเชื่อของครู วิธีการอบรมสั่งสอนของครู นโยบายของสถานศึกษา สิ่งแวดล้อมทั้งภายในและภายนอกสถานศึกษา เป็นต้น

3.วุฒิภาวะ

          เป็นกระบวนการเจริญเติบโตที่ก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมต่าง ๆ ในระดับอายุที่แตกต่างกัน ซึ่งจะขึ้นอยู่กับพันธุกรรม โดยไม่ต้องอาศัยประสบการณ์หรือการเรียนรู้ แต่ต้องอยู่ภายใต้สภาวะแวดล้อมที่ปกติ ซึ่งทำให้ เด็กปฐมวัย มีพัฒนาการการเติบโตของร่างกายที่บ่งบอกว่ามีความพร้อมของร่างกาย เช่น เด็กปฐมวัย เมื่อถึงช่วงระยะเวลาหนึ่งก็จะคลานได้ และเมื่อกล้ามเนื้อหรือโครงสร้างกระดูกมีพัฒนาการที่แข็งแรงขึ้นก็พร้อมที่จะเดินได้ เป็นต้น

4.การเรียนรู้

          เป็นสิ่งที่จะทำให้พัฒนาการด้านต่าง  ๆ ของเด็กปฐมวัยมีการพัฒนามากขึ้น ซึ่งเป็นผลมาจากการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมอันเป็นผลสืบเนื่องมาจากประสบการณ์หรือการได้ฝึกหัดลงมือทำ สำหรับเด็กปฐมวัยควรได้รับการฝึกหัด ฝึกปฏิบัติ เรียนรู้ผ่านประสบการณ์จริงอย่างสม่ำเสมอ เพราะจะทำให้เด็กปฐมวัยเกิดการเรียนรู้และมีประสบการณ์การต่าง ๆ เพิ่มมากขึ้น ก่อให้เกิดการพัฒนาทั้งพัฒนาการด้านร่างกาย ด้านอารมณ์และจิตใจ ด้านสังคม และด้านสติปัญญา ล้วนที่จะส่งผลดีต่อตัวเด็กปฐมวัยทั้งสิ้น

          กล่าวโดยสรุป คือ เหตุผลที่พัฒนาการของเด็กปฐมวัยแต่ละคนมีความแตกต่างกันนั้น ขึ้นอยู่กับองค์ประกอบต่าง ๆ ได้แก่ พันธุกรรม สิ่งแวดล้อม วุฒิภาวะ และการเรียนรู้ โดยพันธุกรรมมีส่วนสำคัญที่ส่งผลต่อพัฒนาการของเด็กปฐมวัยแต่ละคน ส่วนสิ่งแวดล้อมเป็นปัจจัยสำคัญที่ช่วยทำให้พัฒนาการของเด็กปฐมวัยแต่ละคนได้มีการพัฒนาอย่างมีประสิทธิภาพและเต็มศักยภาพ ทั้งนี้ทั้งนั้นพัฒนาการของเด็กปฐมวัยก็จำเป็นต้องอาศัยวุฒิภาวะและการเรียนรู้อีกด้วย ซึ่งในการเรียนรู้นั้น “คุณครูปฐมวัย” จะมีหน้าที่สำคัญในการสร้างพัฒนาการตามช่วงวัยให้กับเด็กอนุบาล  โดยจะต้องพัฒนาเด็กให้มีความรู้ความสามารถ อยู่ร่วมกับผู้อื่นในสังคมได้ และจะต้องใส่ใจพัฒนาการของเด็ก ๆ ด้วยการประเมินพัฒนาการเด็กอยู่เสมอ เพราะจะช่วยให้คุณครูจะสามารถออกแบบการเรียนรู้ หากิจกรรมการเรียนการสอน เพื่อช่วยเพิ่มประสบการณ์ในการสร้างเสริมพัฒนาการให้กับเด็กปฐมวัยแต่ละคนได้อย่างเต็มศักยภาพมากขึ้น